Türkiye'nin ilk first lady'si:Latife Uşşaki 28.1.2019

Bu hazırlıklar Mustafa Kemal Paşa ve Latife Hanım içindi. 2.5 yıl süren bu evlilikte Latife Hanım'ı Mustafa Kemal Atatürk ile olan birkaç fotoğrafından biliyoruz. Peki kimdir Latife Hanım?

Latife Hanım 17 Haziran 1899 yılında İzmir'de doğdu. İzmir’in tanınmış ailelerinden biri olan "Uşaklıgil" ailesindendir. Babası Amerika ve İngiltere'de tütün borsalarında yer almış, İzmir'de  belediye başkanlığı yapmış Muammer Beydir.  Kuzeni ise ünlü Türk yazar Halit Ziya Uşaklıgildir.  İzmir'in seçkin ailelerinden birine mensup olan Latife Hanım'ın 5 kardeşi vardı. Öğrenimini köşklerinde bulunan Camlı Köşk'te başlayan Latife Hanım, Amerikan Kız Koleji ve ardından Paris Sorbonne Üniversitesinde devam etmiştir. Sorbonne'da siyaset ve hukuk eğitimi almış, İngilizce,Fransızca, Almanca, Rumca ve İtalyanca biliyordu.  Halide Edip Adıvar ve Tevfik Fikret'ten ders almıştı.

İzmir'in işgali ile birlikte ailece Fransa'ya taşınmışlardı. Tehlikeden uzaktı ama memleket işgal halindeyken vatandan uzak kalmak Latife Hanım'a çok zor geliyordu. Sakarya Savaşı sonrası ailesini Fransa'da bırakarak İzmir'e geldi. İzmir Göztepe'deki köşklerine yerleşti.

9 Eylül 1922'de Türk ordusu İzmir'e girmiş ve düşman yurttan gönderilmişti. Salih Bozok o günlerde Mustafa Kemal Paşa için karargah merkezi olarak kullanacağı bir ev arıyordu. İşte Göztepe'deki Uşaklıgillerin köşkünü buldu. Latife Hanım'dan onay alındı. Mustafa Kemal, İsmet Paşa, Fevzi Paşa, Falih Rıfkı ve Yakup Kadri 16 gün boyunca burada konakladılar. Mudanya Ateşkes Antlaşması'nın temelleri burada atıldı. 16 günün sonunda Mustafa Kemal Ankara'ya döndü.

Mustafa Kemal Paşa'nın annesi Zübeyde Hanım felç geçirmiş ve doktorlar daha iyi bir tedavi için İzmir'e gitmesinde fayda görmüşlerdi. Bu kararda Zübeyde Hanım'ın, Mustafa Kemal'in anlatmakla bitiremediği Latife'yi görmek istemesi de etkili olmuştu. Zübeyde Hanım 17 Aralık 1922'de Salih Bozok vasıtası ile Uşakizade Köşkü'ne geldi  ve burada sadece 28 gün kalabildi. 14 Ocak 1923'de vefat etmesi üzerine Mustafa Kemal gecikmeli olarak İzmir'e geldi. 29 Ocak 1923 tarihinde Mustafa Kemal Paşa ve Latife Hanım, Uşakizade Köşkü'nde dini nikah ile evlendiler. Nikah bir ilke de sahipti. Kadınlar dini nikahta yer almazdı fakat Latife Hanım bu nikahta yer aldı. Fevzi Çakmak, Kazım Karabekir Abdulhalik Renda ve Salih Bozok nikah şahitleri oldu.

Mustafa Kemal'in evlilik kararını almasında Latife Hanım'ın Batılı kadınlardan bile ileri seviyede olması çok etkiliydi. Onun  Müslüman Türk kadınları için bir örnek olduğunu düşünüyordu. Onu sık sık toplantılara davet ediyordu. Hatta resmi görevi olmadan meclise giren ilk kadın Latife Hanım oldu. Locadan oturumları izlerdi. Mustafa Kemal Paşa ise ona toplantılarda sık sık söz verirdi. Yurt gezilerinin çoğuna katıldı. Mustafa Kemal Paşa'ya hayatında sadece 2 kadın Kemal dedi. Biri annesi diğeri Latife Hanım.

Ancak iki baskın karakter bir arada olması her geçen gün zorlaşıyordu. Latife Hanım'ın Çankaya Köşkü'nde çocukluk arkadaşı Nuri Conker'i köşkten kovması, çevresine emirler yağdırması, Mustafa Kemal'den habersiz açıklamalar yapması bu evliliği zora sokuyordu. Mustafa Kemal'in bir gün  Latife Hanım'a yanlışlıkla ''Fikriye'' diye hitap etmesi köşkte büyük bir kriz çıkarmıştı. Babası Muammer Bey Ankara'ya gelmiş, kızını sakinleştirmişti ama bu çok uzun sürmeyecekti. Evlilikleri 2.5 yıl sürdü. Mustafa Kemal, Latife Hanım'a yazdığı mektupta boşandıklarını açıkladı. ''Uşakizade Latife Hanımefendiye, muhterem hanımefendi, iki buçuk senelik müşterek hayatımızda bende oluşan kesin intibaya göre bu hayatın devamına çalışmakta saadet imkanı bulunmayacağına kesin kanaat getirdiğimden sizi serbest bırakmayı uygun buldum. Talaknameyi takdim ediyorum efendim. Türkiye Cumhurreisi Gazi M.Kemal''

Latife Hanım boşanmalarının ardından tek bir kelime bile etmedi. Hiç bir gazeteye Mustafa Kemal ile ilgili açıklama yapmadı.

10 Kasım 1938'de Latife Hanım İsviçre'de hastanede tedavi görüyordu. Atatürk'ün hayatını kaybettiğini gazeteden okumuştu. Gazeteyi okuduğunda ''Beynimden vurulmuşa döndüm'' diyecekti. Kendisi de evlilikleri hakkında 50 yıl boyunca konuşmadı ve 1975 yılında 76 yaşında kanserden hayatını kaybetti.

Mustafa Kemal Paşa ile olan mektupları ve eşyaları aile varisleri tarafından Türk Tarih Kurumu'na verildi. Eşyaları arasında Mustafa Kemal Paşa'nın İsmet Paşa'ya Lozan'dan aldırdığı nikah yüzüğü de çıkmıştı. İçinde ''Latife 1339'' yazıyordu. Ayrıca Mustafa Kemal'in nikah sırasında vermiş olduğu 10 gümüş para da bu eşyaların arasındaydı.

2015 yılında  Viyana Üniversitesi ''cinsiyet eşitliği'' temalı bir sergi açtı. Dünya'da rol model olan 36 kadının büstünü üniversite bahçesine yerleştirdi. Magdalalı Meryem, Marie Curie, Frida Kahlo, Mileva Einstein, Sara Baartman gibi dünyada rol model olan kadınların yanında bir büst de Latife Hanım'a aitti.