İstanbul'da dünyaya gelen Ülken, Mülkiye Mektebinde eğitim almış ve öğretmenlik görevinde bulunmuştur. Okumaktan ve eğitimden vazgeçmeyen Ülken, Edebiyat Bölümünde eğitim almıştır.
Üniversitede öğrencilerine, mantık, değerler teorisi, İslâm felsefesi, ahlâk, sistematik felsefe ve sosyoloji konuları hakkında eğitim vermiştir. Kendiside Sosyoloji ve Felsefe üzerine eğitim almıştır.
İlahiyat Bölümünde eğitim vermiştir. Kendini her dal ve alanda geliştiren Ülken, Kazandığı bilgi ve birikimlerini her koşulda öğrencilerine aktarmıştır. Felsefenin temel konusu varlıktır düşünce ile ilerlemiştir. Sosyoloji ve Felsefe'de insan ve ruhun bir bütün olduğunu düşünmektedir.
Hilmi Ziya Ülken özellikle Ariston dan etkilenmiş ve bunu açıklamalarında, düşüncelerinde sıkça fark ettirmiştir. İslam Felsefesi üzerine de oldukça geniş çalışmalar vermiştir.