KARAKATÜR (27.12.2021)

Çizgilerin söze dönüştüğü, fikrin başka türlü bir beyanı…

Karikatür.

Ele aldığı konular açısından komik veya iğneleyici bir üslupla mürekkebin kağıt ile buluşması.

Abartılı ve çarpıtıcı betimlemelerin, aynı amaca yönelik olarak çizim formatında kullanılması. Basında yer alan karikatürlerin ise hali vakti bambaşka.

Sosyal ve siyasi eleştiri yapmak için sıklıkla kullanılan karikatür.

Gazetelerde sıklıkla karşımıza çıkan, bir köşe yazısının bıraktığı etkiyi bazı zamanlarda iki karede anlatan çizgiler. İçinden onlarca anlam çıkarılabilen, kimisi kahkahalara boğarken kimisi derin düşüncelere bilet kesen, boğazı düğümlendiren, kimi zaman ise gerçeğin çıplaklığı ile insanı deli eden bir olay.

Velhasıl kelam, karikatür garip bir olay.

Garip olay ya hani

Farklı tarafları muazzam derece de rahatsız eden bir yan var.

Düşman kesilir hatta bazı durumlarda eleştirilen kişi ya da kişiler.

Başka bir deyişle, karikatürlerin taşlama özelliği o kadar belirgindir ki.

Halk edebiyatında, bir kimseyi yermek ya da toplumun bozuk yönlerini eleştirmek amacıyla koşma nazım şekliyle yazılan bir halk şiiri türüdür aslında taşlama. Taşlamalar, toplumdaki aksayan yönleri, bireysel yanlışlıkları ve devlet yönetimindeki hataları eleştirel bir dille konu edinir ve halk edebiyatında yermek, hicvetmek sözcüklerinin karşılığı olarak kullanılır.

Divan edebiyatındaki hali hiciv, yeni edebiyattaki karşılığı ise yergi olarak anılır.

Karikatür sanatı da toplamında bu kültürlerden beslenmiş gibi geliyor. Edebiyatın taşlaması, çizginin karalaması.

Ama temiz bir ismi karalama gibi de düşünülmesin.

Ağır bir sanattır yani.

Evet, bir fikir olduğu gibi bir sanattır da.

Fikrin sanatı.

İnce hesaplamaları, hesaplaşmaları vardır karikatürün. Karikatürist, eline kalemi alır ve çizer. Ama öncesinde düşünür.

Taşlayacağı konuyu önce öğrenir, durur, bakar, üzerinde çalışır. Bu süreç bazen birkaç dakika bazen bir an bazen daha uzun sürebilir.

Sonra çizer.

Her karikatüristin karakterleri belirgindir zaten. İmzası olma da tarzından bilirsiniz, kimin çizgisi olduğunu.

Renkler dolar bazen, bazen kelimelere bile gerek yoktur.

Anlatılmak istenilen anlatılır.

Taş, hedefe hızla hareket eder.

Eleştiri yapılır ve o eleştiri hedefi rahatsız eder. Doğru çizgi ve kelimelerle tabi…

Onu rahatsız etmese de karşısında ve yanında duranların taşın gidiş yönünü fark etmesi bile yeterlidir.

Ama bazen de karikatürist, ne kadar uğraşsa da ince düşünememiştir. Daha da doğrusu birini eleştirirken, yanında durduğu kişi ya da kişileri yermiştir. Yanında durduğu kişi ya da kişiler ondan daha ince düşünüyordur. Konunun muhatapları ya da tarafları daha hassastır.

İşte orada sazın teli kopar.

Eleştirdiği kişi ya da kişileri taşlamaya kalkan karikatürist birden bire birde birlikte taş topladığı yakınlarından eleştiriler almıştır.

Taşlamanın çizgi hali dedik ya karikatür için, meyve veren ağacı da taşlarlar. En ufak bir renk görülsün ağaçta, sapan ellere alınır. Karikatüriste taşlanır, karikatür de karikatürün karakteri de…

Azizim.

Eleştirmek zor iş.

İnce de iş.